بسمه تعالی
از طرح حیات شبانه تا طرح احیای بین الطلوعین
سید محمدحسین متولی امامی
۱- بارها در کلاسهای مطالعات تمدنی عرض کردهام که تمدنها و نظام فرهنگ، یک شبکه منسجم به هم پیوسته است. فرهنگهایی که تمدنساز هستند، ناظر به شکلگیری این شبکه تمدنی و منسجم برنامهریزی میکنند. جریانهای سیاسی و دینی امروز در جمهوری اسلامی، اگر به مسأله تمدنسازی اسلامی با روش شبکهسازی توجه نکنند، مسیری را طی خواهند کرد که در این چهل ساله، در بخشهای مختلف سیاستگذاری این کشور طی شده است. این تصور که تمدن غربی را باید اصلاح کرد تا اسلامی شود، فرهنگ ما را بیچاره کرده است. مثلا فکر کردیم که اگر بخشهایی از روانشناسی که به عشق آزاد توصیه میکند و یا به زنان حقوق بیشتر از حقوق شرعی میدهد و… را حذف کنیم، مابقیاش علمی و البته اسلامی میشود! یا فکر کردیم اگر در بانکها سعی کنیم قراردادهای شرعی را وارد کنیم و اسم حساب جاری را قرض الحسنه بگذاریم، بانکداری اسلامی تأسیس کردهایم. با این درک سطحی، برخی مسئولین فکر میکنند میتوان به راحتی همه تمدن غرب را اصلاح کرد. بنابراین تنها دغدغه برخی انقلابیها این میشود که اگر با بدحجابی و زنا و شرابخواری مبارزه شود و کسی ضدولایت فقیه نباشد و همگان سخنان حضرت آقا را تأیید کنند!! مسیر تمدنسازی اسلامی باز است!
۲- وقتی به یک جامعه، تهاجم فرهنگی صورت میگیرد، معنایش این است که سبک زندگی بهصورت شبکهای در حال تغییر است. ما نمیتوانیم با این شبکه، با نگاه اتمیک و خرد مواجه شویم.
۳- سالها پیش طرحی را برای تغییر ساعات کار، به برخی از مسئولین کشور دادم. در آنجا عرض کردم که با تأکید فراوان قرآن و روایات به بیداری سحر و بین الطلوعین، میتوان ساعت ادارات را به گونهای تنظیم کرد که اخلاق شهروندان، سحرخیزی شود. مثلاً ساعت اداری از شش صبح آغاز شود. (تفصیل آن در کتاب بحران آمده است) این ایده، مبتنی بر مبانی و اهدافی است. اگر تمدنسازی اسلامی، اقامه حق و تجلی توحید در جامعه است، باید امکانهای بندگی افزایش یابد.
۴- طرح حیات شبانه که شهرداری تهران از ماه رمضان آغاز کرده، نشان دهنده اوج بحران تمدنی ماست. در ماه رمضان که ماه بندگی و توجه است، این طرح که بخشی از سند ۲۰۳۰ است، کلید میخورد. سندی که هر بخش آن، بخشهای دیگر این شبکه فرهنگی را به دنبال میآورد و بهصورت نرم، تمامی هویت فرهنگی ما را تسخیر خواهد کرد. خواهش میکنم توجه شود که این طرح، در تکمیل دیگر بخشهای سبک زندگی مدرن است و بهصورت طبیعی لوازم خودش را به دنبال میآورد: افزایش گردش پول و افزایش GDP، مصرفگرایی، لذتجویی، آزادیهای غیرقابل کنترل و… .
۵- در طرح حیات شبانه، فعالیتهای روز تا نیمههای شب (ساعت ۳) ادامه مییابد و دقیقاً در آستانه بین الطلوعین و هنگامه عبادت، شهر از حرکت میایستد و همه شهروندان به خواب میروند. امیرالمؤمنین (ع) میفرمایند: خواب پیش از طلوع خورشید و نیز خواب قبل از نماز عشاء، باعث فقر و پریشانی امور میشود.(مستدرکالوسائل، ج ۵، ص ۱۱۰)
۶- گاهی سادهلوحان میگویند این طرحها اجباری نیست. همگان را به بیداری در شب اجبار نمیکند. هر کس میخواهد میخوابد و هر کس میخواهد بیدار میماند. این نگاه نشان از نفهمیدن تمدن است. تمدن یعنی بسترسازی زندگی. ذائقه شهروندان را تغییر میدهد. همانطور که در طرح کنترل جمعیت، ذائقه زنان ما تغییر کرد، ذائقه مردم در آینده بسیار نزدیک به شبنشینی و شبگردی عادت خواهد کرد. البته این، کوچکترین و سادهترین اثر طرح حیات شبانه است. از دست رفتن کنترل رفت و آمد فرزندان، زنان و دختران و افزایش جرایم اجتماعی و سست شدن بنیان خانواده، آثار دیگری است که راه تحقق ۲۰۳۰ را بیش از پیش باز میکند.